Znajdujący się w bazylice Mariackiej ołtarz Zaśnięcia Najświętszej Marii Panny jest jednym z najwybitniejszych dzieł późnogotyckiej sztuki rzeźbiarskiej w Europie.

Zobacz giga­pa­no­ra­mę ołta­rza mariac­kie­go dłu­ta Wita Stwosza

Głów­ny ołtarz kra­kow­skie­go kościo­ła Mariac­kie­go zdo­bi nasta­wa ołta­rzo­wa autor­stwa Wita Stwo­sza, zwa­na ołta­rzem Wita Stwo­sza, ołta­rzem Zaśnię­cia Naj­święt­szej Marii Pan­ny lub ołta­rzem mariackim.

Pra­ce nad ołta­rzem Wita Stwo­sza trwa­ły od 1477 do 1489 roku. Ołtarz został wyko­na­ny z trzech rodza­jów drew­na. Kon­struk­cja powsta­ła z twar­de­go dębu, tło wyko­na­no z lżej­sze­go, ale rów­nie moc­ne­go modrze­wia, a figu­ry wyrzeź­bio­no w mięk­kim i ela­stycz­nym drew­nie lipo­wym.

Nasta­wa ołta­rza mariac­kie­go jest pen­tap­ty­kiem, czy­li posia­da pięć skrzy­deł. Skła­da się z czę­ści cen­tral­nej z rzeź­bio­ny­mi figu­ra­mi, jed­nej pary rucho­mych skrzy­deł wewnętrz­nych i jed­nej pary nie­ru­cho­mych skrzy­deł zewnętrz­nych. Obie pary skrzy­deł ozdo­bio­ne są pła­sko­rzeź­ba­mi. Cało­ści dopeł­nia posta­wio­na na men­sie ołta­rzo­wej pła­sko­rzeź­bio­na pre­del­la oraz ażu­ro­we zwień­cze­nie z peł­no­pla­stycz­ną rzeź­bą. Pro­gram iko­no­gra­ficz­ny został opra­co­wa­ny przez teo­lo­ga i poświę­co­ny jest Mat­ce Boskiej oraz jej roli w dzie­le Zba­wie­nia.

W pre­del­li przed­sta­wio­ne zosta­ło drze­wo Jes­se­go, czy­li pla­stycz­ne przed­sta­wie­nie gene­alo­gii Chry­stu­sa. Powy­żej, we wnę­trzu sza­fy ołta­rzo­wej znaj­du­je się monu­men­tal­na gru­pa rzeź­biar­ska przed­sta­wia­ją­ca Zaśnię­cie Naj­święt­szej Maryi Pan­ny w oto­cze­niu apo­sto­łów, a nad nią sce­na Wnie­bo­wzię­cia. W zwień­cze­niu nasta­wy uka­za­na zosta­ła Koro­na­cja Marii na Kró­lo­wą Nie­ba i Ziemi.

Relie­fy na skrzy­dłach ołta­rza przed­sta­wia­ją sce­ny z życia Chry­stu­sa i Marii.

Skrzy­dła ołta­rza otwar­te­go przed­sta­wia­ją sce­ny rado­ści Mat­ki Bożej:
– Zwia­sto­wa­nie
– Boże Narodzenie
– Pokłon Trzech Króli
– Zmartwychwstanie
– Wnie­bo­wstą­pie­nie
– Zesła­nie Ducha Świętego

Na skrzy­dłach ołta­rza zamknię­te­go znaj­du­je się dwa­na­ście scen.

W lewym nie­ru­cho­mym skrzydle:
– Spo­tka­nie Joachi­ma i Anny
– Naro­dzi­ny Marii
– Ofia­ro­wa­nie Marii w świątyni

W skrzy­dłach ruchomych:
– Ofia­ro­wa­nie Jezu­sa w świątyni
– Dwu­na­sto­let­ni Jezus naucza­ją­cy w świątyni
– Poj­ma­nie Jezusa
– Ukrzyżowanie
– Zdję­cie z krzyża
– Zło­że­nie do grobu

Na pra­wym nie­ru­cho­mym skrzydle:
– Zmar­twych­wsta­ły Jezus uka­zu­ją­cy się Marii Magdalenie
– Trzy Marie u grobu
– Chry­stus w otchłani

Nie­gdyś ołtarz otwie­ra­ny był tyl­ko pod­czas naj­więk­szych świąt kościel­nych, na co dzień wier­ni mogli więc oglą­dać tyl­ko skrzy­dła ołta­rza zamkniętego.