Rząd­cy bazy­li­ki Mariac­kiej w Kra­ko­wie od zara­nia jej ist­nie­nia trosz­czy­li się o wyso­ki poziom litur­gii, a tym samym muzy­ki litur­gicz­nej, któ­ra jest jej inte­gral­ną czę­ścią. Spra­wie tej słu­ży­ły zespo­ły śpie­wa­cze, instru­men­tal­ne, a przede wszyst­kim orga­ny pisz­czał­ko­we. Pierw­sza zacho­wa­na wzmian­ka o orga­nach mariac­kich pocho­dzi z 1399 roku. Aktu­al­nie bazy­li­ka Mariac­ka ma na wypo­sa­że­niu trzy instru­men­ty pisz­czał­ko­we: orga­ny wiel­kie, orga­ny chó­ro­we oraz orga­ny małe.

W maju 2015 roku na wnio­sek pro­bosz­cza Para­fii Mariac­kiej ks. dra Dariu­sza Rasia Archi­die­ce­zjal­na Komi­sja Muzy­ki Kościel­nej doko­na­ła powtór­nej oce­ny sta­nu instru­men­ta­rium bazy­li­ki. Potwier­dzo­no zgła­sza­ne od kil­ku lat przez orga­ni­stów mariac­kich oraz innych muzy­ków kon­cer­tu­ją­cych w bazy­li­ce opi­nie o złym sta­nie i jako­ści mariac­kich orga­nów głów­nych. Pod­ję­to decy­zję o ogło­sze­niu kon­kur­su na grun­tow­ną reno­wa­cję ist­nie­ją­cych instru­men­tów, któ­re według zało­żeń mia­ły przy­czy­nić się do wła­ści­wej opra­wy litur­gii, a tak­że stać się wizy­tów­ką w zakre­sie kul­tu­ry muzycz­nej miasta.

Naj­wyż­sze uzna­nie zyska­ła austriac­ka fir­ma Rie­ger Orgel­bau z sie­dzi­bą w Schwa­rzach (zachod­nia Austria) i to ona doko­na­ła rewi­ta­li­za­cji orga­nów w pre­zbi­te­rium i zbu­du­je nowy instru­ment głów­ny. Rie­ger to obec­nie jed­na z naj­lep­szych na świe­cie firm budu­ją­cych orga­ny. W swo­im dorob­ku posia­da reali­za­cje m.in. w kate­drze w Regens­bur­gu, w bazy­li­ce w Naza­re­cie czy w fil­har­mo­nii w Wied­niu i Pary­żu. Wszel­kie pra­ce wyko­ny­wa­ne są pod ści­słym nad­zo­rem Woje­wódz­kie­go Urzę­du Ochro­ny Zabyt­ków, Archi­die­ce­zjal­ne­go Kon­ser­wa­to­ra Zabyt­ków Archi­die­ce­zji Kra­kow­skiej oraz Archi­die­ce­zjal­nej Komi­sji Muzy­ki Kościel­nej. Grun­tow­nie prze­my­śla­na i kon­sul­to­wa­na w gro­nie eks­per­tów kon­cep­cja restau­ra­cji orga­nów, a przede wszyst­kim kla­sa reno­mo­wa­nej fir­my Rie­ger Orgel­bau gwa­ran­tu­ją satys­fak­cjo­nu­ją­cy efekt na pozio­mie świa­to­wych stan­dar­dów jak rów­nież roz­wią­zań kon­ser­wa­tor­skich i tech­nicz­nych – mówi dr Krzysz­tof Micha­łek, orga­ni­sta bazy­li­ki Mariac­kiej i rze­czo­znaw­ca MKiDN w spe­cjal­no­ści orga­ny piszczałkowe.

W wyni­ku obec­nej restau­ra­cji powsta­łe w 1912 roku orga­ny śred­nie autor­stwa Kazi­mie­rza Żebrow­skie­go odzy­ska­ły pier­wot­ny blask i szla­chet­ne brzmie­nie. Odno­wio­no sza­fę orga­no­wą, a niskiej jako­ści cyn­ko­we atra­py pisz­cza­łek zastą­pio­no pisz­czał­ka­mi pryn­cy­pa­ło­wy­mi fir­my Rie­ger. Orga­ny zyska­ły rów­nież głos języ­ko­wy — obój, tym samym posia­da­ją obec­nie 14 gło­sów podzie­lo­nych na dwa manu­ały i pedał. Reno­wa­cji pod­da­ne zosta­ły rów­nież: pro­spekt orga­no­wy, stół gry, miech, wszyst­kie pisz­czał­ki, a uszko­dzo­ne ele­men­ty zosta­ły wyko­na­ne na nowo z wyso­kiej jako­ści drew­na. Orga­ny śred­nie zosta­ły odda­ne już do użyt­ku i poświę­co­ne przez metro­po­li­tę kra­kow­skie­go 15 grud­nia 2018 roku i pro­wa­dzą nas do modlitw swo­im dosko­na­łym, aksa­mit­nym brzmie­niem, o któ­rym moż­na prze­ko­nać się teraz codzien­nie pod­czas litur­gii w bazylice.

Nowo budo­wa­ne orga­ny głów­ne będą nato­miast posia­da­ły 62 gło­sy, w tym 8 zabyt­ko­wych pocho­dzą­cych ze star­szych mariac­kich instru­men­tów. Instru­ment obsłu­gi­wa­ny będzie przez 4 manu­ało­wy stół, pozwa­la­ją­cy rów­nież na grę na orga­nach w pre­zbi­te­rium, przez co użyt­ko­wa­nie tych dwóch instru­men­tów har­mo­ni­zo­wa­ło będzie w peł­ni z prze­strze­nią litur­gicz­ną kościo­ła. Pro­jekt zosta­nie zakoń­czo­ny w 2021 roku.

Współ­fun­da­to­rem nowe­go instru­men­tu oraz całe­go pro­jek­tu rewi­ta­li­za­cji prze­strze­ni muzycz­nej w koście­le jest kra­kow­ska fir­ma infor­ma­tycz­na Comarch SA. Od wie­lu lat współ­pra­cu­je­my z Para­fią Mariac­ką przy orga­ni­za­cji wyda­rzeń muzycz­nych i spon­so­ru­je­my Mariac­ki Festi­wal Orga­no­wy. Dla­te­go też zaan­ga­żo­wa­li­śmy się w remont orga­nów. Chce­my, aby instru­ment odzy­skał nale­ży­te brzmie­nie, a mia­sto i spo­łecz­ność lokal­na otrzy­ma­ła wyso­kiej kla­sy zaby­tek – mówi prof. Janusz Fili­piak, zało­ży­ciel i pre­zes Comarch SA.

Zdję­cia przed reno­wa­cją orga­nów średnich

Zdję­cia po reno­wa­cji — fot. P. Gąsior