Rządcy bazyliki Mariackiej w Krakowie od zarania jej istnienia troszczyli się o wysoki poziom liturgii, a tym samym muzyki liturgicznej, która jest jej integralną częścią. Sprawie tej służyły zespoły śpiewacze, instrumentalne, a przede wszystkim organy piszczałkowe. Pierwsza zachowana wzmianka o organach mariackich pochodzi z 1399 roku. Aktualnie bazylika Mariacka ma na wyposażeniu trzy instrumenty piszczałkowe: organy wielkie, organy chórowe oraz organy małe.
W maju 2015 roku na wniosek proboszcza Parafii Mariackiej ks. dra Dariusza Rasia Archidiecezjalna Komisja Muzyki Kościelnej dokonała powtórnej oceny stanu instrumentarium bazyliki. Potwierdzono zgłaszane od kilku lat przez organistów mariackich oraz innych muzyków koncertujących w bazylice opinie o złym stanie i jakości mariackich organów głównych. Podjęto decyzję o ogłoszeniu konkursu na gruntowną renowację istniejących instrumentów, które według założeń miały przyczynić się do właściwej oprawy liturgii, a także stać się wizytówką w zakresie kultury muzycznej miasta.
Najwyższe uznanie zyskała austriacka firma Rieger Orgelbau z siedzibą w Schwarzach (zachodnia Austria) i to ona dokonała rewitalizacji organów w prezbiterium i zbuduje nowy instrument główny. Rieger to obecnie jedna z najlepszych na świecie firm budujących organy. W swoim dorobku posiada realizacje m.in. w katedrze w Regensburgu, w bazylice w Nazarecie czy w filharmonii w Wiedniu i Paryżu. Wszelkie prace wykonywane są pod ścisłym nadzorem Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków, Archidiecezjalnego Konserwatora Zabytków Archidiecezji Krakowskiej oraz Archidiecezjalnej Komisji Muzyki Kościelnej. Gruntownie przemyślana i konsultowana w gronie ekspertów koncepcja restauracji organów, a przede wszystkim klasa renomowanej firmy Rieger Orgelbau gwarantują satysfakcjonujący efekt na poziomie światowych standardów jak również rozwiązań konserwatorskich i technicznych – mówi dr Krzysztof Michałek, organista bazyliki Mariackiej i rzeczoznawca MKiDN w specjalności organy piszczałkowe.
W wyniku obecnej restauracji powstałe w 1912 roku organy średnie autorstwa Kazimierza Żebrowskiego odzyskały pierwotny blask i szlachetne brzmienie. Odnowiono szafę organową, a niskiej jakości cynkowe atrapy piszczałek zastąpiono piszczałkami pryncypałowymi firmy Rieger. Organy zyskały również głos językowy — obój, tym samym posiadają obecnie 14 głosów podzielonych na dwa manuały i pedał. Renowacji poddane zostały również: prospekt organowy, stół gry, miech, wszystkie piszczałki, a uszkodzone elementy zostały wykonane na nowo z wysokiej jakości drewna. Organy średnie zostały oddane już do użytku i poświęcone przez metropolitę krakowskiego 15 grudnia 2018 roku i prowadzą nas do modlitw swoim doskonałym, aksamitnym brzmieniem, o którym można przekonać się teraz codziennie podczas liturgii w bazylice.
Nowo budowane organy główne będą natomiast posiadały 62 głosy, w tym 8 zabytkowych pochodzących ze starszych mariackich instrumentów. Instrument obsługiwany będzie przez 4 manuałowy stół, pozwalający również na grę na organach w prezbiterium, przez co użytkowanie tych dwóch instrumentów harmonizowało będzie w pełni z przestrzenią liturgiczną kościoła. Projekt zostanie zakończony w 2021 roku.
Współfundatorem nowego instrumentu oraz całego projektu rewitalizacji przestrzeni muzycznej w kościele jest krakowska firma informatyczna Comarch SA. Od wielu lat współpracujemy z Parafią Mariacką przy organizacji wydarzeń muzycznych i sponsorujemy Mariacki Festiwal Organowy. Dlatego też zaangażowaliśmy się w remont organów. Chcemy, aby instrument odzyskał należyte brzmienie, a miasto i społeczność lokalna otrzymała wysokiej klasy zabytek – mówi prof. Janusz Filipiak, założyciel i prezes Comarch SA.
Zdjęcia przed renowacją organów średnich
Zdjęcia po renowacji — fot. P. Gąsior