Ser­decz­nie zachę­ca­my do zapo­zna­nia się z książ­ką „Ewan­ge­licz­nie demo­kra­tycz­na Pol­ska. Śla­da­mi publi­cy­sty­ki ks. Fer­dy­nan­da Machaya” autor­stwa ks. Dariu­sza Rasia i Mar­ty Woź­niak. Jest to opo­wieść o życiu i dzia­łal­no­ści publi­cy­stycz­nej wybit­nej posta­ci histo­rycz­nej – kapła­na, dok­to­ra teo­lo­gii, odda­ne­go spo­łecz­ni­ka i redaktora. 

Ks. Fer­dy­nand Machay (1889−1967) może być dla wie­lu una­ocz­nie­niem pew­nej mie­szan­ki kul­tu­ro­wej, nie­zwy­kłej z powo­du tylu wiel­kich war­to­ści spo­jo­nych w jed­no. Był wizjo­ne­rem spo­łecz­nym, któ­ry wyzna­wał kato­li­cyzm, roman­tycz­nie uko­chał Pol­skę i nosił wyso­ko ban­de­rę góralsz­czy­zny. Jako pozy­ty­wi­sta – aktyw­nie zaan­ga­żo­wa­ny w sys­te­ma­tycz­ną obro­nę sła­bych – reali­stycz­nie oce­niał moż­li­wo­ści popra­wy spo­łecz­nej rze­czy­wi­sto­ści. Sta­now­czo przed­sta­wiał swo­je postu­la­ty, któ­re nawet w XXI wie­ku nie są pozba­wio­ne aktu­al­no­ści. Jak zazna­cza ks. dr Dariusz Raś „ks. Machay był prak­ty­kiem spo­łecz­nym, dzia­ła­ją­cym w Kra­ko­wie i uzna­nym w Pol­sce. Prze­ni­kli­wie defi­nio­wał pro­ble­my spo­łecz­ne, był prze­ko­na­ny do pil­nych roz­wią­zań natu­ry poli­tycz­nej, obie­rał świa­do­mie cele. Pra­co­wał w myśl ety­ki chrze­ści­jań­skiej, a tytu­ło­wa ewan­ge­licz­nie demo­kra­tycz­na Pol­ska przy­świe­ca­ła mu w cało­kształ­cie jego misji”.

Ksiądz Machay był apo­lo­ge­tą pol­sko­ści Ora­wy i Spi­sza, czo­ło­wą posta­cią Akcji Kato­lic­kiej, człon­kiem Rady Spo­łecz­nej przy pry­ma­sie Augu­ście Hlon­dzie, sena­to­rem II Rze­czy­po­spo­li­tej z nomi­na­cji pre­zy­denc­kiej oraz pro­bosz­czem para­fii pw. Naj­święt­sze­go Sal­wa­to­ra na Zwie­rzyń­cu, a następ­nie od 1944 roku archi­pre­zbi­te­rem kościo­ła Mariac­kie­go. Oprócz aktyw­no­ści na tak wie­lu polach posia­dał tak­że talent publi­cy­stycz­ny, któ­ry poświę­cał dla uka­za­nia wizji nowe­go ducha pań­stwa. „Ks. Machay miał nie­zwy­kły dar komu­ni­ko­wa­nia się, pisał, mówił, ope­ro­wał, wręcz ema­no­wał sło­wem. Jego publi­cy­sty­ka pul­su­je z ser­ca kato­lic­kiej nauki spo­łecz­nej, zasa­dza się na haśle miło­ści i spra­wie­dli­wo­ści spo­łecz­nej. Dla­te­go też wizjo­ner­ska i pre­kur­sor­ska pra­ca na polu pol­skich mediów dru­ko­wa­nych kra­kow­skie­go redak­to­ra – nie może pozo­stać bez echa” – mówi Mar­ta Woźniak.

Ks. Machay jest auto­rem wie­lu ksią­żek, m.in. „Roz­wią­za­nie spra­wy spo­łecz­nej w ramach Akcji Kato­lic­kiej. Na pod­sta­wie aktów urzę­do­wych papie­ży Piu­sa X i Bene­dyk­ta XV”, „Finan­so­we wska­zów­ki Ewan­ge­lii”, „Pro­blem wsi pol­skiej jako zagad­nie­nie spo­łecz­ne” czy „Gaz­da Piotr Boro­wy. Życie i pisma”. Jed­nak jego naj­bar­dziej zna­ną książ­ką pozo­sta­je pamięt­nik „Moja dro­ga do Pol­ski”. W nim opi­sał dzie­ciń­stwo oraz mło­dość do 1920 roku, sku­pia­jąc się na wyda­rze­niach, któ­re towa­rzy­szy­ły mu w odnaj­dy­wa­niu pol­skiej świa­do­mo­ści. Nato­miast w histo­rii kra­kow­skiej pra­sy zapi­sał się przede wszyst­kim jako redak­tor naczel­ny kato­lic­kie­go tygo­dni­ka „Dzwon Nie­dziel­ny”. Na jego łamach pro­wa­dził Prze­gląd Tygo­dnio­wy i opu­bli­ko­wał ponad 90 innych arty­ku­łów. Jed­nak­że aktyw­nie zasi­lał swo­imi tek­sta­mi rów­nież inne cza­so­pi­sma. Pisał m.in. do „Gaze­ty Pod­ha­lań­skiej”, „Ruchu Kato­lic­kie­go”, „Prze­wod­ni­ka Kato­lic­kie­go”, a po woj­nie do nowo­pow­sta­łe­go „Tygo­dni­ka Powszech­ne­go”. Łącz­nie był auto­rem ponad 500 tek­stów. Był tak­że zało­ży­cie­lem wydaw­nic­twa Mariac­kie­go, któ­re­go celem było sze­rze­nie poży­tecz­nych dzieł tre­ści nauko­wo-reli­gij­nej i społecznej.

Publi­ka­cję opi­su­ją­cą życie i dzia­łal­ność ks. Fer­dy­nan­da Machaya moż­na nabyć m.in. w zakry­stii bazy­li­ki Mariackiej.