Pre­tek­sta krzy­żo­wa z haftem przed­sta­wia­ją­cym Ukrzy­żo­wa­nie z Mat­ką Boską i św. Janem oraz z czte­re­ma Ewan­ge­li­sta­mi ze zbio­rów bazy­li­ki Mariac­kiej w Krakowie

Czas powsta­nia: haft i tka­ni­na koniec XV w.

Tech­ni­ka: haft acu­pic­tu­ro­wy, aksa­mit broszowany

Mate­ria­ły: nici jedwab­ne, nici meta­lo­we, płótno

Fun­da­cja: (?)

W zbio­rach kościo­ła Mariac­kie­go znaj­du­je się cen­ny i cie­ka­wy przy­kład śre­dnio­wiecz­ne­go haftu wyko­na­ne­go w tech­ni­ce acu­pic­tu­ry. Nazwa ta pocho­dzi od łaciń­skich słów acu pic­tu­ra, co moż­na prze­tłu­ma­czyć jako obraz nama­lo­wa­ny igłą. Wła­śnie w tej tech­ni­ce naśla­du­ją­cej malar­stwo zosta­ła wyko­na­na figu­ral­na deko­ra­cja haf­ciar­ska pre­tek­sty krzy­żo­wej, któ­ra zdo­bi tył orna­tu uszy­te­go z  zie­lo­ne­go, pięt­na­sto­wiecz­ne­go aksa­mi­tu weneckiego.

Pre­tek­sta ta ma for­mę krzy­ża o ramio­nach deli­kat­nie pod­nie­sio­nych ku górze i zdo­bi ją boga­ty haft z przed­sta­wie­niem sce­ny Ukrzy­żo­wa­nia z Mat­ką Boską i św. Janem oraz z czte­re­ma Ewan­ge­li­sta­mi. Zie­lo­ny Krzyż został uka­za­ny jako tzw. Drze­wo Życia o krót­kich, przy­cię­tych kona­rach, z któ­rych wyra­sta­ją obfi­cie gałąz­ki ze zło­to-czer­wo­ny­mi i zło­to-beżo­wy­mi kwia­ta­mi. Krzyż został wyobra­żo­ny na zło­tym tle hafto­wa­nym nić­mi meta­lo­wy­mi, przy­trzy­ma­ny­mi drob­ny­mi ście­ga­mi z czer­wo­nych nici jedwab­nych, któ­re two­rzą deseń sia­tecz­ki. Postać Chry­stu­sa jest znacz­nie więk­sza od pozo­sta­łych, a Jego umę­czo­ne cia­ło wyha­fto­wa­no bar­dzo reali­stycz­nie z dokład­nym zazna­cze­niem szcze­gó­łów ana­to­mii. Wyha­fto­wa­no rów­nież kro­ple krwi przy dło­niach, sto­pach oraz wypły­wa­ją­ce z prze­bi­te­go boku. Gło­wę Chry­stu­sa oka­la nimb z ozdob­ną roze­tą i mały­mi lilia­mi. Ponad gło­wą Chry­stu­sa znaj­du­je się titu­lus o for­mie ban­de­ro­li ze sła­bo czy­tel­ny­mi lite­ra­mi INRI. Peri­zo­nium, któ­rym prze­pa­sa­ne są bio­dra Chry­stu­sa, z jed­nej stro­ny jest roz­wią­za­ne oraz lek­ko unie­sio­ne ku górze.

Pod krzy­żem sto­ją Mat­ka Boska ze św. Janem Ewan­ge­li­stą. Z tyłu za nimi widocz­ne są twa­rze posta­ci sto­ją­cych na dal­szym pla­nie. Jed­na z nich ma rów­nież nimb nad gło­wą, a dwie ubra­ne są w rycer­skie heł­my. W ramio­nach krzy­ża i u jego dołu, wyha­fto­wa­no posta­ci czte­rech Ewan­ge­li­stów wraz z ich sym­bo­la­mi. Ewan­ge­li­ści sie­dzą w sze­ro­kich ławach, a w dło­niach trzy­ma­ją otwar­te księ­gi. Nad krzy­żem wyha­fto­wa­no postać św. Jana, a w ramio­nach krzy­ża po pra­wej stro­nie św. Mar­ka, a po lewej św. Łuka­sza. U dołu pod krzy­żem znaj­du­je się postać św. Mate­usza. Przed­sta­wio­no go jako mło­dzień­ca z jasny­mi wło­sa­mi do ramion. Jest on ubra­ny w błę­kit­ną tuni­kę oraz w zie­lo­ny, boga­to udra­po­wa­ny płaszcz pod­szy­ty czer­wo­ną tka­ni­ną, a na gło­wie ma czer­wo­ną czap­kę. Ręka­wy tuni­ki oraz brze­gi jego płasz­cza obszy­te są zło­tą lamówką.