Zakup cegieł­kę na kon­ser­wa­cję ołta­rza mariac­kie­go dłu­ta Wita Stwo­sza — PRZEJDŹ DALEJ

HISTORIA KONSERWACJI

Od wieków archiprezbiterzy mariaccy, mając pod opieką jedno z najwybitniejszych dzieł sztuki gotyckiej w Europie, kierowali się troską o zachowanie od zepsucia kosztownej i rzadkiej pięknością swoją rzeźby w Wielkim Ołtarzu.

Ołtarz głów­ny, pen­tap­tyk sza­fia­sty autor­stwa Wita Stwo­sza, powstał w latach 1477–1489. Dzie­ło kil­ka­krot­nie w swej histo­rii pod­le­ga­ło pra­com kon­ser­wa­tor­skim i restau­ra­tor­skim, co spo­wo­do­wa­ło nie­znacz­ne zmia­ny i prze­kształ­ce­nia, m. in. w zwień­cze­niu ołta­rza, a jego obec­na for­ma archi­tek­to­nicz­na odbie­ga od pier­wot­ne­go pro­jek­tu. Jed­nak zasad­ni­czą for­mę i zało­że­nie iko­no­gra­ficz­ne ołtarz zacho­wał do dziś.

Ołtarz był wie­lo­krot­nie oczysz­cza­ny i napra­wia­ny. Naj­star­sze świa­dec­two tro­ski o dzie­ło to doku­ment z 1533 r., z któ­re­go dowia­du­je­my się, że o ołtarz dba­li spe­cjal­nie do tego powo­ła­ni pra­cow­ni­cy kościoła.

W XVIII w., wraz ze zmia­ną sma­ku arty­stycz­ne­go, powsta­ła kon­cep­cja zastą­pie­nia ołta­rza nowym, w mod­nym sty­lu baro­ko­wym, ale do jej reali­za­cji  na szczę­ście nie doszło.

Dzie­ło Stwo­sza zosta­ło ponow­nie doce­nio­ne, gdy w 1822 r. jeden z naj­wy­bit­niej­szych ówcze­snych rzeź­bia­rzy euro­pej­skich Ber­tel Tho­rvald­sen zachwy­cił się maestrią arty­sty. Archi­pre­zbi­ter ks. Win­cen­ty Łań­cuc­ki w 1832 r. pod­jął pierw­sze kro­ki zmie­rza­ją­ce ku kon­ser­wa­cji ołta­rza. W latach 1866–1869 prze­pro­wa­dzo­no pod kie­run­kiem Wła­dy­sła­wa Łuszcz­kie­wi­cza i Jana Matej­ki wiel­ką kon­ser­wa­cję ołta­rza. Prze­kształ­co­no wte­dy struk­tu­rę archi­tek­to­nicz­nych pina­kli zwień­cze­nia i pod­ję­to pró­by usu­nię­cia prze­ma­lo­wań z pier­wot­nej poli­chro­mii i zło­ceń, choć zadba­no rów­nież o pozo­sta­wie­nie jego zabyt­ko­we­go charakteru.

Kolej­ne kon­ser­wa­cje mia­ły miej­sce już w XX w., w latach 1932–1934, za cza­sów archi­pre­zbi­te­ra ks. dra Józe­fa Kuli­now­skie­go. Pod kie­run­kiem prof. Julia­na Maka­re­wi­cza pod­ję­to kolej­ne pró­by odsło­nię­cia pier­wot­nych poli­chro­mii i korek­tę zabie­gów XIX-wiecz­nych oraz doko­na­no zacho­waw­czej kon­ser­wa­cji for­my rzeź­biar­skiej. Ostat­nim wiel­kim dzia­ła­niem kon­ser­wa­tor­skim były pra­ce z lat 1946–1950 pro­wa­dzo­ne przez prof. Maria­na Sło­nec­kie­go, któ­re mia­ły na celu przede wszyst­kim roz­po­zna­nie i napra­wę znisz­czeń powsta­łych po zagra­bie­niu ołta­rza przez Niem­ców w cza­sie II woj­ny świa­to­wej. Wie­lo­let­ni pro­ces kon­ser­wa­cji doty­czył zarów­no kon­struk­cji archi­tek­to­nicz­nej, jak i poli­chro­mo­wa­nych ele­men­tów rzeź­biar­skich. Następ­nie dwu­krot­nie, w 1986 r. pod kie­run­kiem Alek­san­dry Bog­da­now­skiej oraz w 1999 r. pod kie­run­kiem prof. Maria­na Pacior­ka, pod­ję­to pra­ce nad oczysz­cze­niem struk­tu­ry nasta­wy ołta­rzo­wej i wyko­na­niem drob­nych retu­szy wcze­śniej­szych uzu­peł­nień poli­chro­mii i złoceń.

W latach 90. XX w. zabez­pie­cza­no osy­pu­ją­ce się zło­ce­nia, wyko­na­no odwier­ty pozwa­la­ją­ce na okre­śle­nie sta­nu zacho­wa­nia struk­tu­ry drew­na oraz licz­ne retu­sze wcze­śniej­szych uzu­peł­nień ubyt­ków polichromii.

OBECNY PROJEKT KONSERWATORSKI

Obec­ny pro­jekt kon­ser­wa­tor­ski jest kon­se­kwen­cją dzia­łań roz­po­czę­tych w latach 2011–2012 , kie­dy to z ini­cja­ty­wy SKOZK i bazy­li­ki Mariac­kiej repre­zen­to­wa­nej przez ks. infu­ła­ta dra Dariu­sza Rasia powo­ła­no Komi­sję Kon­ser­wa­tor­ską do prze­pro­wa­dze­nia oce­ny sta­nu zacho­wa­nia ołta­rza Wita Stwo­sza. Prze­wod­ni­czą­cym komi­sji kon­ser­wa­tor­skiej był prof. Wła­dy­sław Zalew­ski. Powsta­ły po tych pra­cach raport okre­ślił stan ołta­rza jako „sta­bil­ny”, lecz „zagro­żo­ny”, ze sta­le pogłę­bia­ją­cy­mi się obsza­ra­mi znisz­czeń. Dał on asumpt do pod­ję­cia kom­plek­so­wych prac badaw­czych i kon­ser­wa­tor­skich nad ołtarzem.

W 2013 r. Mię­dzy­uczel­nia­ny Insty­tut Kon­ser­wa­cji i Restau­ra­cji Dzieł Sztu­ki prze­pro­wa­dził peł­ną inwen­ta­ry­za­cję ołta­rza meto­dą ska­nin­gu lase­ro­we­go 3D i stwo­rzył naj­now­szą doku­men­ta­cję pomia­ro­wą w posta­ci ortoplanów
i rysun­ków wektorowych. 

Obec­nie z ini­cja­ty­wy para­fii pro­wa­dzo­ne są dzia­ła­nia zwią­za­ne z roz­po­czę­ciem moni­to­rin­gu zanie­czysz­czeń i pyłów oraz insta­la­cji sta­łe­go moni­to­rin­gu mikroklimatycznego. 

Dla prze­pro­wa­dze­nia prac badaw­czych i kon­ser­wa­tor­skich ogło­szo­no trzy­eta­po­wy kon­kurs, któ­ry miał na celu wyło­nie­nie wyko­naw­cy zdol­ne­go wzo­ro­wo prze­pro­wa­dzić to wyma­ga­ją­ce  przed­się­wzię­cie. Zwy­cięz­cą kon­kur­su został Mię­dzy­uczel­nia­ny Insty­tut Kon­ser­wa­cji i Restau­ra­cji Dzieł Sztuki.

Ryczał­to­wy koszt kom­plek­so­wych prac badaw­czych i kon­ser­wa­tor­skich, wraz z pra­ca­mi pomoc­ni­czy­mi (m. in. spo­tka­nia mię­dzy­na­ro­do­wej gru­py eks­per­tów, stwo­rze­nie pro­jek­tu nowo­cze­snej pre­wen­cji, ochro­ny i bez­piecz­ne­go użyt­ko­wa­nia ołta­rza, pro­jek­tu sys­te­mu prze­ciw­po­ża­ro­we­go, pro­jek­tu i mon­ta­żu rusz­to­wań, przy­go­to­wa­nia mate­ria­łów do opra­co­wa­nia mono­gra­ficz­ne­go) wyno­sić będzie 13 720 687,90 zł.

Pra­ce kon­ser­wa­tor­skie roz­po­czę­ły się we wrze­śniu 2015 r. i potrwa­ją do lute­go 2021 r.

Pra­ce pro­wa­dzo­ne są w taki spo­sób, by ołtarz był sta­le dostęp­ny zarów­no na potrze­by kul­tu reli­gij­ne­go i litur­gii, jak i dla tury­stów. W trak­cie trwa­nia prac mogą zostać ogło­szo­ne krót­kie prze­rwy w ruchu tury­stycz­nym, będą one jed­nak zapo­wia­da­ne z kil­ku­mie­sięcz­nym wyprzedzeniem.

Ogólne wymiary ołtarza

Wyso­kość: 13 m
Sze­ro­kość: 11 m
Cał­ko­wi­ta powierzch­nia czę­ści deko­ra­cyj­nej: 866,52 m2
Cał­ko­wi­ta powierzch­nia odwro­cia: 107,45 m2
Powierzch­nia zwień­cze­nia: 67,37 m2

Kontakt

Kon­ser­wa­tor zbio­rów arty­stycz­nych Bazy­li­ki Mariackiej
Kata­rzy­na Pakuła
Plac Mariac­ki 2, 31–042 Kraków
tel: +48 606 219 460
e‑mail: katarzyna.​pakula@​mariacki.​com

Mię­dzy­uczel­nia­ny Insty­tut Kon­ser­wa­cji i Restau­ra­cji Dzieł Sztu­ki jest jed­nost­ką nauko­wo-badaw­czą sku­pia­ją­cą dwa wydzia­ły: Kon­ser­wa­cji i Restau­ra­cji Dzieł Sztu­ki Aka­de­mii Sztuk Pięk­nych w Kra­ko­wie oraz Aka­de­mii Sztuk Pięk­nych w War­sza­wie. Insty­tut repre­zen­to­wa­ny jest przez prof. Ire­ne­usza Płu­skę oraz dra hab. Jaro­sła­wa Ada­mo­wi­cza. W pra­cach uczest­ni­czą kon­ser­wa­to­rzy dzieł sztu­ki, histo­ry­cy, fizy­cy, che­mi­cy, inży­nie­ro­wie oraz inni naukow­cy i spe­cja­li­ści wie­lu jed­no­stek nauko­wych. Nale­ży tu wymie­nić, oprócz już wspo­mnia­nej Aka­de­mii Sztuk Pięk­nych, Pol­ską Aka­de­mię Nauk, Uni­wer­sy­tet Jagiel­loń­ski, Poli­tech­ni­kę Kra­kow­ską i Woj­sko­wą Aka­de­mię Tech­nicz­ną w War­sza­wie. W ramach kon­sul­ta­cji zapra­sza­ni są spe­cja­li­ści z kra­ju i z zagra­ni­cy. W ramach obec­ne­go pro­gra­mu „Kom­plek­so­we pra­ce badaw­cze i kon­ser­wa­tor­skie ołta­rza Wita Stwo­sza (1489 r.)” MIK będzie reali­zo­wać sze­reg badań i ana­liz oraz prze­pro­wa­dzi peł­ną kom­plek­so­wą kon­ser­wa­cję Wiel­kie­go Ołta­rza Wita Stwo­sza. Jest to kolej­ne zada­nie tego zespo­łu reali­zo­wa­ne przy obiekcie.

Bada­nia i kon­ser­wa­cja Ołta­rza Wita Stwosza

Odkryj pięk­no ołta­rza z bliska

 DZIĘKUJEMY NASZYM OFIARODAWCOM ZA WSPARCIE OKAZANE PRZY DUŻYCH PROJEKTACH PROWADZONYCH PRZEZ PARAFIĘ MARIACKĄ ORAZ PODCZAS PANDEMII! 

Mini­ster­stwo Kul­tu­ry i Dzie­dzic­twa Naro­do­we­go, Mało­pol­ski Urząd Woje­wódz­ki, Pan Pre­zy­dent Mia­sta Kra­ko­wa prof. Jacek Maj­chrow­ski, Spo­łecz­ny Komi­tet Odno­wy Zabyt­ków Kra­ko­wa, Urząd Mar­szał­kow­ski Woje­wódz­twa Małopolskiego;

Akon Sp. z o. o., Blue Media Spół­ka Akcyj­na, Budrem Kra­ków, Cen­trum Sztu­ki Ludo­wej IMAGO, Chór Fil­har­mo­nii Oslo, Comarch S.A., Eko­tra­de Sp. z o. o., Fir­ma Han­dlo­wa ENERGO-TUR  Sp. z o. o., Fun­da­cja Fami­lij­na Rodzi­ny Wen­t­zlów, Fun­da­cja Incan­to, Fun­da­cja Rodzi­ny Enge­lów, Fun­da­cja Rodzi­ny Fili­pia­ków, Fun­da­cja Tau­ron, Kra­kow­ska Kon­gre­ga­cja Kupiec­ka, Kra­kow­skie Przed­się­bior­stwo Wytwór­czo-Usłu­go­we ARTIM, Rze­mieśl­ni­cze Towa­rzy­stwo Śpie­wac­kie „Hasło”;

oraz licz­ne fun­da­cje prywatne